Tentoonstelling 'De andere Gouden Eeuw van Occa Ripperda' in Borg en Nationaal Rijtuigmuseum Nienoord
In Museum Nienoord wordt een tentoonstelling gewijd aan het leven van Occa Johanna Ripperda (1619-1686).
Deze tot voor kort onbekende adellijke vrouw werd geboren in Farmsum. Zij had een bereisd leven dat eindigde in Stockholm, waar zij een hoge functie aan het koninklijke hof bekleedde. Haar boeiende levensloop maakt haar bij uitstek geschikt om de onbekende kanten van de schijnbaar overbekende Gouden Eeuw aan een groot publiek voor te stellen en te laten beleven.
Occa Ripperda was een vrouw van het Groninger platteland, opgegroeid in een cultureel ontwikkeld regionaal en internationaal milieu. Zij stond gedurende haar leven in contact met het hofleven van stadhouders, graven en koningen – allemaal aspecten die in het traditionele Hollandse burgerlijke beeld van de Gouden Eeuw onderbelicht blijven. Met Occa Ripperda als gids kunnen bezoekers door de ogen van een vrouw uit de 17de eeuw zien dat cultuur en dagelijks leven op Groninger borgen veel rijker en verrassender is dan wij denken.
Kookboek
Een unieke nalatenschap van Occa Ripperda is haar ruim duizend (!) recepten tellende kookboek. Bij de tentoonstelling gaat het niet alleen om de verrassende adellijke keuken van de 17de eeuw, maar het persoonlijke kookboek is een ideaal middel om het leven op een borg herkenbaar en beleefbaar te maken. Zo wordt de bezoeker getoond dat een borg niet alleen een mooi gebouw is, maar in nauwe samenhang staat met tuin, omgeving en het economische leven in de gemeenschap. Juist de 17de eeuw biedt veel herkenbare aspecten voor de huidige bezoeker: Ook wij kennen het brede smaakpalet van de internationale keuken en kunnen exotische specerijen en vruchten kopen, maar daarnaast staan eerlijke, seizoensgebonden producten uit de eigen regio sterk in de belangstelling. Die overeenkomsten zorgen dat het persoonlijke kookboek van Occa Ripperda een aantrekkelijk middel is om een breed publiek met het leven in de 17de eeuw kennis te laten maken.
Opzet
In de tentoonstelling wordt een aantal aspecten van het leven van Occa Ripperda belicht. De eet- en tafelcultuur van de (Groninger) adel speelt daarbij een belangrijke rol en haar unieke kookboek is vanzelfsprekend te zien. Eén zaal is gewijd aan de opmerkelijke levensloop van Occa Ripperda, van Brussel tot Stockholm, van Den Haag tot Pommeren. In andere zalen worden de kunst en cultuur in de regio belicht. Het gezin van Occa was actief in de culturele kringen in Friesland, Groningen en Oost-Friesland. Sibylle van Griethuysen, de bekendste Groninger dichteres in haar tijd, was bijvoorbeeld een huisvriendin van Occa’s gezin. Dat uitte zich in gedichten, opdrachten en schilderijen. De Borg Nienoord, waar de werken van Herman Collenius deel van de vaste collectie uitmaken, is de ideale plek om te laten zien wat de aantrekkelijke thema’s vormden in beeld en geschrift. Op creatieve en multimediale wijze wordt dit op toegankelijke wijze gepresenteerd. De eenheid van borg en omgeving wordt ook ruimtelijk gevisualiseerd in koetshuis, stallen, oranjerie en tuin.
Educatie
Een belangrijke rol is weggelegd voor de educatie. Niet alleen is het koetshuis gewijd aan activiteiten voor kinderen, maar ook de tentoonstelling in de borg zelf is zodanig opgezet dat zij voor gezinnen aantrekkelijk en toegankelijk is. Met puzzeltochten en opdrachten voor kinderen, maar ook door de creatieve inrichting brengt de tentoonstelling de Gouden Eeuw dichtbij, ook voor bezoekers zonder specifieke historische interesse. De geschiedenis en cultuur van de eigen regio in de Gouden Eeuw was rijk en had verrassend veel overeenkomsten met onze tijd. Die herkenbaarheid maakt een schijnbaar ver onderwerp dichtbij de eigen leefwereld en die verbinding wordt met name met kinderen gelegd. Voor het educatieve programma wordt samengewerkt met de activiteiten in het kader van 350 jaar Groningens Ontzet. Door Occa Ripperda leren wij immers de culturele en historische achtergrond kennen waartegen het ontzet plaatsvond.
Actualiteit
De Gouden Eeuw staat momenteel sterk in de belangstelling, niet in de laatste plaats vanwege de 350-jarige viering van Groningens Ontzet in 2022. Ook voor de geschiedenis van het koken is veel aandacht, net als voor andere aspecten waar het leven van Occa Ripperda een verfrissende kijk op biedt, zoals de positie van de vrouw in de geschiedenis. In haar leven speelden onbekende en beroemde vrouwen een belangrijke rol, zoals haar moeder Anna Margaretha Rengers, koningin Christina van Zweden en dichteres Sibylle van Griethuysen. In het culturele leven van die tijd werden grenzen van geslacht, stand en opleiding veel meer overschreden dan men verwacht. Dat maakt de regionale kunst en cultuur voor de 21ste-eeuwse bezoeker extra herkenbaar en aantrekkelijk. Zo wordt tegelijk een tegenwicht geboden voor de aandacht die doorgaans exclusief naar Hollandse steden uitgaat, terwijl de andere zes Verenigde Nederlanden veel te bieden hebben voor een andere blik op de Gouden Eeuw.
